Maksymalną produkcję stali hutnictwo polskie osiągnęło w 1980 roku wytwarzając 19,5 mln ton stali w tym w przestarzałym procesie martenowskim 9,3 mln ton, w tlenowo-konwertorowym 7,7 mln ton i w elektrycznym 2,5 mln ton.
Przyrost produkcji na niespotykaną dotychczas skalę był wynikiem budowy Huty Katowice ze stalownią konwertorowo tlenową i dużych stalowni elektrycznych w Hutach Ostrowiec i Zawiercie.
Poniesione nakłady finansowe na te inwestycje poważnie ograniczyły środki finansowe na nieodzowną modernizację starego hutnictwa, w którym eksploatowane były jeszcze wydziały z przełomu XIX i XX w. (Stary Zakład w Ostrowcu).
Po kilkuletnim zastoju inwestycyjnym w 1984 roku został opracowany „Program minimum modernizacji przemysłu hutniczego”, przewidywany do realizacji w latach 1984 – 1992, który niestety nie został w pełni zrealizowany.
Bowiem już w roku 1989 powstała nowa sytuacja społeczno-gospodarcza z gospodarką wolnorynkową i dominującym sektorem prywatnym. Polskie hutnictwo było niezdolne do konkurencji na wolnym rynku. Powodem było zacofanie techniczne w stosunku do hutnictwa krajów rozwiniętych, a mianowicie:
- około 30 % udziału stali wytwarzanej w procesie martenowskim całkowicie zaniechanym w krajach rozwiniętych w latach 70 – tych
- niezwykle niskim, bo wynoszącym ok. 7,6 % udziałem stali odlewanej z COS – u
- 40 % wyższą energochłonnością produkcji w stosunku do hutnictwa zachodniej Europy
- bardzo niską wydajnością – 22 roboczo godziny na tonę wyrobów walcowanych wobec 3-5 rg w hutach zachodnich
Polskie hutnictwo żelaza i stali nie odpowiadało potrzebą restrukturyzującej się gospodarki, a także negatywnie oddziaływało na środkowisko naturalne. Zatem konieczna była jego głęboka restrukturyzacja.
W latach załamania się rynku w kraju i zagranicą Huta Ostrowiec, funkcjonowała jako przedsiębiorstwo państwowe.
Proces restrukturyzacji Huty Ostrowiec został zapoczątkowany w 1989 roku. Początkowo były to zmiany w strukturze organizacyjnej bez zmian w strukturze własności.
Podstawowym celem przemian było usprawnienie zarządzania i przystosowania przedsiębiorstwa do twardych reguł gry rynkowej. Pierwszym krokiem w kierunku osiągnięcia tego celu miała być zmiana prawna, poprzez przekształcenie Huty w spółkę akcyjną Skarbu Państwa.
W tym czasie rozpoczęto również pierwsze rozmowy w potencjalnymi partnerami dotyczące możliwości zaangażowania kapitału tych firm w procesy rozwojowe Huty.
Na początku przemian Huta Ostrowiec była przedsiębiorstwem w skład którego wchodziły 2 zakłady:
- Zakład Hutniczo-Przetwórczy istniejący od 1813 roku – tzw. Stary Zakład
- Zakład Metalurgiczny istniejący od 1972 roku – tzw. Nowy Zakład
Terytorialna struktura Huty związana z odległością obydwóch Zakładów około 6 km przemawiała w sposób naturalny za rozdziałem obu zakładów na niezależne przedsiębiorstwa.
Takie również były sugestie konsorcjum Kanadyjskiego działającego na zlecenie Rządu Polskiego, a dotyczące kierunków i perspektyw rozwoju polskiego hutnictwa. Zgodnie z decyzją Ministerstwa Przemysłu i Handlu dot. likwidacji Zakładu Hutniczo – Przetwórczego jako części Huty Ostrowiec postanowiono wydzielić z tegoż Zakładu dwa niezależne przedsiębiorstwa państwowe:
- Przedsiębiorstwo Budowy Maszyn i Konstrukcji, w skład którego weszły dotychczasowe wydziały Huty: wydział budowy maszyn hutniczych, wydział konstrukcji mechanicznych oraz wydział montowni
- Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Wdrożeniowe skupiające wydziały kuźni i resorowni, odlewni i modelarni oraz pozostałe komórki funkcjonalne.
Jednocześnie pracownicy wydziału walcowni oraz odlewni rur zainicjowali idee przekształcenia tych wydziałów w spółki pracownicze.
Ostatecznie obraz Starego Zakładu po restrukturyzacji przedstawiał się następująco:
- Przedsiębiorstwo Budowy Maszyn i Konstrukcji
- Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Wdrożeniowe
- Zakład Walcowni S.A. ( z 30 % udziałem Huty)
- Odlewnia Rur S.A. (z 30 % udziałem Huty)
Wniosek o podział Huty zawierał także wydzielenie z Zakładu Metalurgicznego przedsiębiorstwa o nazwie Wytwórnia Konstrukcji Stalowych powstałego z dotychczasowego wydziału Huty.
Nowo powstałe przedsiębiorstwa rozpoczęły swą statutową samodzielną działalność od dnia 1 stycznia 1993 roku.
Okres samodzielnej działalności Huty dowiódł, że obciążenia finansowe jakie posiadała Huta wynikające z lat poprzednich były nie do uniesienia nawet przez „odchudzone” majątkowo przedsiębiorstwo. W połowie 1993 roku został wykonany kolejny krok zmierzający do uzdrowienia firmy polegający na restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstwa. W listopadzie 1993 roku ukazało się formalne ogłoszenie o postępowaniu głodowym wszczęte przez Bank Przemysłowo- Handlowy w Krakowie. W marcu 1994 roku po długich i trudnych negocjacjach została podpisana umowa ugody przez wierzycieli oraz Ministra Przekształceń Własnościowych. Stworzyło to możliwość szybkiego przekształcenia Huty w spółkę Skarbu Państwa.
Przedsiębiorstwo zostało przekształcone 19 kwietnia 1994 roku w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa z kapitałem akcyjnym 64037600 złotych. W Hucie wówczas pracowało 6400 pracowników.
Realizacja tego zamierzenia umożliwiła szybką prywatyzację w oparciu o konwersję wierzytelności na akcję. Największy udział kapitałowy spośród wierzycieli przypadł Stalexsportowi S.A.
Stalexport podjął się roli inwestora strategicznego w prywatyzowanej Hucie.
Zarząd Huty w następnych latach podjął kroki zmierzające do dalszego oddłużenia firmy. W 1996 roku zaproponowano wierzycielom w zamian za wierzytelności, akcję Huty II emisji.
W drodze tej emisji nastąpiło podwyższenie kapitału. Oprócz tych działań zarząd Huty realizował program naprawczy w zakresie redukcji majątku i zatrudnienia. Redukcja majątkowa polegała na bezpośredniej jego sprzedaży na zewnątrz lub tworzeniu na jego bazie nowych firm obsługujących Hutę. W ten sposób zredukowano majątek o infrastrukturę mieszkaniową, obiekty klubu sportowego, stację regeneracji oleju, wydział budowlany, niezabudowane działki. W ten sposób również przekazano działalność remontowo-serwisową oraz administracyjną. Skutkiem realizacji programu restrukturyzacji była również redukcja zatrudnienia w Hucie.
Obok tych działań w Hucie Ostrowiec S.A. Realizowany był program modernizacyjny, który miał na celu wdrożenie technologi obniżenie kosztów produkcji, zwiększenie wydajności jak również uzyskania dobrej jakości wyrobu.
Członkowie Koła SITPH aktywnie uczestniczyli w pracach nad restrukturyzacją i modernizacją Huty oraz wdrażali System Zapewnienia Jakości i Zarządzania Środowiskowego. Szczególnym osiągnięciem technicznym z tego okresu było zdobycie złotego medalu z wyróżnieniem za wynalazek na 46 Salonie Brussels Eureka 1997 „za sposób powierzchniowej obróbki cieplnej walców” opracowany przez zespół specjalistów Huty i IMŻ z udziałem naszych członków w osobach: Stanisław Ostrowskiego, Wiesława Barańskiego, Stanisława Wieteskę, Edmunda Rabsztyna oraz Ireneusza Bejstera i Wojciecha Żurka.
Znaczącym również osiągnięciem było wyróżnienie Nagrodą I Stopnia w Ogólnopolskim Konkursie Poprawy Warunków Pracy za rozwiązania techniczne i organizacyjne zastosowane w praktyce w zakładzie pracy w postaci projektu pt. „Piec łukowy do topienia stali” opracowanego przez zespół specjalistów Huty, w większości członków SITPH w składzie: Adam Śniadowski, Wiesław Białecki, Zbigniew Gorazda, Tadeusz Pachniak, Józef Podgórski, Henryk Krekora, Stanisław Ostrowski, Kazimierz Chamera, Stanisław Binek, Józef Miękina, Henryk Hałun, Ziemowit Gajda, Marian Strzelecki, Ireneusz Bejster, Henryk Zaręba, Paweł Okręt, Stanisław Fabiański, Andrzej Pluta, Stanisław Pypeć, Stanisław Wieteska.
W tym czasie w skład Huty wchodziły dwa ciągi technologiczne, które zostały zorganizowane w postaci dwóch centrów kosztowo–dochodowych: Zakładu Wyrobów Walcowanych i Zakładu Wyrobów Kutych.
Zakład Wyrobów Walcowanych tworzyły dwa wydziały produkcyjne:
- Stalownia – posiadająca elektryczny piec łukowy 140 ton z nowoczesnym wyposażeniem, piecokadź, dwa urządzenia do ciągłego odlewania stali
- Walcownia Drobna – posiadająca dwie linie walcownicze, z nowoczesną i wydajną technologią walcowania, z podziałem pasma na 3 oraz nowo zainstalowanym systemem do kontrolowanego chłodzenia prętów żebrowanych TEMPCORE
Zakład ten, po zakończonym procesie modernizacji, obejmującym między innymi budowę nowego urządzenia COS funkcjonował w nowoczesnym układzie technologicznym, który pozwalał na stosowanie nowoczesnych, wydajnych i oszczędnych technologi przy spełnieniu wymagań odnośnie ochrony środowiska. Wyroby produkowane przez ZWW mają charakter masowy, są standardowe produkowane zgodnie z certyfikatem PCBC dla funkcjonujących systemów jakości i zarządzania środowiskowego spełniających wymagania norm PN-ISO 9001: 1996 i PN – EN ISO 14001:1998.
Asortyment Zakładów Wyrobów Walcowanych Huty Ostrowiec S.A. Przedstawiał się następująco:
- pręty żebrowane klasy „500” TECOR – średnica 10-32 mm
- pręty żebrowane do zbrojenia betonu średnia 10 do 32 mm
- pręty gładkie do zbrojenia betonu średnica 10 do 28 mm
- pręty gładkie ogólnego przeznaczenia średnica 10 do 30 mm
- walcówka gładka średnica 10 do 27 mm, żebrowana o średnicy 10 i 12 mm, kwadratowa 10 do 20 mm
- pręty płaskie o wymiarach 20-40 x 6 – 8 mm
- pręty sześciokątne o wymiarach 15-29 mm
- pręty kwadratowe o wymiarach a=10,12,14,16,18,20 mm
- kątowniki równoramienne o wymiarach 25-50 x 3-6 mm
- wlewki z COS : kwadrat – 120 mm oraz prostokąt 320 x 260mm
W 1999 roku Huty rozpoczęła wprowadzanie na rynek nowego wyrobu – prętów żebrowanych TECOR do zbrojenia betonu produkowanych metodą kontrolowanego chłodzenia TEMPCORE.
Zakład Wyrobów Kutych jest jedynym w Polsce i nielicznym w skali europejskiej Zakładem produkującym tak duże i o tak wysokim stopniu przetworzenia wyroby kute. Jego produkcja jest o zdecydowanie wyższej wartości dodanej i większej marży zysku. Zakład ten składał się z następujących wydziałów produkcyjnych:
- Stalowni – elektryczny piec łukowy 75 ton, piecokadź i urządzenie do próżniowego odgazowania stali
- Prasowni – prasy o nacisku 2000, 3200 i 8000 ton oraz pieców do nagrzewania i obróbki cieplnej
- Wydziału obróbki mechanicznej – obrabiarki specjalistyczne
Głównymi asortymentami wyrobów Zakładów Kutych były :
- wlewki kuzienne o masie od 3 do 110 Mg
- wlewki walcownicze kwadratowe i płaskie o masie od 4 do 12 Mg
- wlewki okrągłe przeznaczone do produkcji głównie pierścieni kuto-walcowanych o średnicach 370, 460, 560, 600 mm.
- odkuwki dla przemysłu Hutniczego, maszynowego, okrętowego, energetycznego, górniczego i cementowego.
- linie wałów okrętowych oraz elementy przekładni okrętowych
- wały korbowe składane o masie do 100 Mg
- walce hutnicze o masie do 60 Mg
- wały do siłowni wiatrowych
- półwyroby przeznaczone do produkcji elementów urządzeń wiertniczych dla przemysłu wydobycia ropy i gazu
- elementy zbiorników ciśnieniowych dla przemysłu energetycznego i chemicznego
- elementy do urządzeń dla górnictwa węgla kamiennego i brunatnego
- kostki matrycowe
Ostatnie lata to okres intensywnych przemian, których celem było jak najlepsze dostosowanie Huty do działania w warunkach gospodarki rynkowej. Proces przekształceń dotyczył wszystkich sfer działalności firmy: produkcyjnej, technicznej, handlowej, finansowej i organizacyjnej.
Pomimo tych działań Huta znalazła się w wyjątkowo trudnej sytuacji finansowej. Taka sytuacja zmusiła Hutę do wystąpienia na drogę sądową w celu otwarcia postępowania układowego z wierzycielami. W dniu 20 czerwca 2001 roku Sąd Rejonowy Wydział Gospodarczy w Kielcach otworzył postępowanie układowe dłużnika Huty Ostrowiec S.A. z wierzycielami.
Rok 2002 miał dla Huty Ostrowiec szczególne znaczenie, bowiem 5 kwietnia Stalexport S.A. Realizując strategię polegającą na stopniowym wychodzeniu z działalności produkcyjnej i skupieniu się na działalności handlowej, zawarł z agencją Rozwoju Lokalnego S.A. W Ostrowcu Świętokrzyskim umowę o sprzedaży większościowego pakietu akcji Huty Ostrowiec S.A. Ponieważ Agencja Rozwoju Lokalnego jest spółką zależną od Gminy Ostrowiec Świętokrzyski, nastąpiła komunalizacja przedsiębiorstwa.
Przed nowym właścicielem stanęły ważne zadania odzyskania i rozszerzenia rynków, poprawy płynności finansowej, przede wszystkim poprzez oddłużenie oraz wzrost produkcji.
W połowie 2002 roku okazało się, że działania naprawcze są bezskuteczne a poziom zadłużenia uniemożliwia dalszą działalność. W tej sytuacji Zarząd Huty zgłosił wniosek o upadłość przyjęty 5 lipca 2002 roku. Decyzja ta nie oznaczała jednak zaprzestania produkcji. Produkcyjna część majątku upadłej Huty Ostrowiec została wydzierżawiona Zakładom Ostrowieckim Huta Ostrowiec S.A., które przejęły cały zakres działalności wytwórczej upadłego przedsiębiorstwa zatrudniając przy tym ponad 90 % jego załogi która w tym czasie liczyła 2100 osób. Dobry i poszukiwany produkt, doświadczona załoga, utrzymanie produkcji i pozycji rynkowej zagwarantowały pozyskanie nowego inwestora i rozpoczęcie nowego etapu w dziejach Huty.