HUTA KLIMKIEWICZÓW 1837 – 1885

W 1837 r. na zlecenie hrabiego Henryka Łubieńskiego, inż. Antoni Klimkiewicz rozpoczął budowę nowego zakładu hutniczego. Był to kolejny drugi zakład produkcyjny żelaza w dobrach ostrowieckich.

Huta jak i osada powstała dla potrzeb załogi już od 1837 r. nosiła nazwę Klimkiewiczów.

 

Huta Klimkiewiczów zostałą zlokalizowana na prawym brzegu rzeki Kamiennej, nad kanałem biegnącym z Romanowa i zasilającym duży zbiornik wodny o powierzchni 50 mórg.

W pobliżu tego zbiornika wybudowano 2 Wielkie Piece korzystające początkowo z napędu „rzeki Kamiennej”. Huta rozpoczęła produkcję w 1839 r.

Żelazo surowe otrzymywane z 2 wielkich pieców tylko w nieznacznej ilości było przerabiane w Zakładach polożonych nad rzeką Kamienną. Zdolność produkcyjna tych 2 wielkich pieców wynosiła 50 tys. cetnarów żelaza surowego rocznie. Natomiast zdolnośc produkcyjna 3 wielkich pieców (łącznie z zakladem w Kuźni) oceniana była na 60 tyś cetnarów rocznie.

Huta Klimkiewiczów w tym czasie współpracowała z zakładem hutniczym będącym własnością hrabiego Henryka Łubieńskiego, powstałym w latach 1837 – 1839 w okolicach Zaklikowa nad rzeką Sanną w miejscowości Irena.

Zakład ten zwany był Huta Irena. Wyposażono go w 6 pieców pudlingowych opalanych węglem drzewnym, 3 piece płomienne do nagrzewania(szwejsowe) oraz odpowiednią ilość par walców przygotowawczych, wyciągających i sztabowych, które były napędzane przez 3 maszyny parowe o sile 50 KM. Zakład pracował na wsadzie z Huty Klimkiewiczów. Jego zdolność produkcyjna wynosiła 50 tys. cetnarów żelaza sztabowego walcowanego.

Dla potrzeb pracującej Huty Klimkiewiczów przy drodze biegnącej z Kuźni do Częstocic wybudowano cegielnię. Osadę powstałą przy cegielni nazwano Paulinów (obecnie dzielnica Ostrowca Świętokrzyskiego).

W roku 1838 r. do pracy w Hucie Klimkiewiczów przybyła część załogi z Zakładu w Kuźni tj. : Fryderyk Turski – poprzednio zawiadowca fabryk w Kuźni, który objął zarząd nad wszystkimi fabrykami ostrowieckimi. Szefem biura Huty Klimkiewiczów w 1841 r. był Tomasz Tański.

W roku 1842 przeszedł do pracy w Klimkiewiczowie majster wielkiego pieca W. Ratsch.

W latach 40 XIX wieku Huta Klimkiewiczów zlokalizowana była przy rozwidleniu traktu pocztowego z Ostrowca do Opatowa (obecnie ulica Traugutta), szosy fabrycznej (obecnie ulica Sandomierska) i drogi do Częstocic ( obecnie ulica Świętokrzyska).

Niestety okres prosperity i rozwoju obu zakładów ostrowieckich istniejących w dobrach ostrowieckich zarządzanych przez Antoniego Klimkiewicza nie trwał zbyt długo.

Już w styczniu 1843 r. całe dobra ostrowieckie przejmuję Bank Polski na poczet długów i nadużyć hr. Henryka Łubieńskiego, który w tym czasie pełnił obowiązki vice prezesa tej instytucji.

W sierpniu 1843 r. wartość dóbr oszacowana została na 682 tyś rubli, a wartość Huty Irena na 247 tyś rubli.

Pomimo zmian własnościowych kierowanie Hutą powierzono nadał inż. Antoniemu Klimkiewiczowi. Niestety nowy właściciel nie zamierzał inwestować w przejęte zakłady, których dalsza eksploatacja wymagała znacznych nakładów finansowych. Wysokość tych nakładów oceniano na poziomie 23500 rubli dla Huty Klimkiewiczów i 63270 rubli dla Huty Irena. Ostatecznie zdecydowano się jedynie na pomoc finansową Hucie Irena.

Bank Polski podejmował wielokrotne próby sprzedaży obu zakładów między innymi Górnictwu Rządowemu.

W połowie lat 50 – tych XIX wieku Bank Polski ograniczył produkcję 2 wielkich pieców Huty Klimkiewiczów do poziomu 30000 cetnarów żelaza surowego (1332 tony)

W latach 1857 – 1858 Bank Polski wystawił całe dobra ostrowieckie wraz z Huta Klimkiewiczów i Hutą Irena na licytację za łączną sumę 634000 rubli.

Generalnie, trudna sytuacja całego polskiego hutnictwa nie pozwoliła na zrealizowanie tych zamiarów, wobec czego Bank Polski przez prawie 10 lat nadal zarządzał tym majątkiem.

W połowie lat 60 – tych XIX wieku Huta Klimkiewiczów posiadała 2 wielkie piece z urządzeniami poruszanymi siłą wody rzeki Kamiennej przez 2 koła o mocy 40 KM. Zdolność produkcyjna wielkich pieców wynosiła 75 000 pudów żelaza surowego. Zakład mieścił się w 17 zabudowaniach i zatrudniał 42 pracowników(6 ciu majstrów, 6 ciu czeladników i 30 tu robotników) z czego dwóch obcokrajowców. Huta podlegała naczelnikowi Zakładów Górniczych Banku Polskiego Foltańskiemu mającego swą siedzibę w Irenie. Cała produkcja Huty Klimkiewiczów była wówczas kierowana do walcowni w Hucie Irena.

W roku 1865 wyprodukowano zaledwie 12 000 cetnarów (532 tony) żelaza surowego. Na szczęście sytuacja ta nie trwała już zbyt długo. W roku 1866 syn hrabiego Henryka Łubieńskiego Tomasz zwrócił się do cara z prośba o wykupienie z rąk Banku Polskiego dóbr ostrowieckich i Huty Irena.

W roku 1867 prośba ta została rozpatrzona pozytywnie i drugi syn hrabiego Henryka Łubieńskiego Julian wspólnie z baronem S. Fraenklem nabywają dobra ostrowieckie i Hutę Irena (Zakład Walcowni). W następnych latach jedynym właścicielem zostaje S. Fraenkl znany warszawski bankier i przemysłowiec, dotychczasowy wspólnik J. Łubiańskiego.

Zmiana własciciela Huty Klimkiewiczów przyniosła wyraźny efekt w postaci podjętej rozbudowy i modernizacji Zakładu. Jednym z podstawowych, znaczących przedsiewzięć modernizacyjnych była przebudowa i unowocześnienie konstrukcji wielkich pieców. W roku 1870 wielkie piece doposażono w nagrzewnicę, zmieniono konstrukcję trzonu i charakter profilu wielkich pieców („z otwartą piersią”). Wyciąg wielkopiecowy był napędzany maszyną parową. Dmuchawy pionowe były napędzane balansjerem koła wodnego podsiębiernego. Prawdopodobnie każdy w dwóch wielkich pieców posiadał 2 dmuchawy. Jak na ówczesne czasy było to wybitne rozwiazanie konstrukcyjne.

Z nowych inwestycji na szczególne podkreślenie zasługuje wybudowanie odlewni, w której po raz pierwszy zainstalowano piec kołpakowy do wytopu żeliwa (żeliwiak). Unowocześniono i zmieniono również technologię procesu formowania odlewów.

Niemniej istotne były inwestycje związane z przetwórstwem. Powstały warsztaty mechaniczne dobrze wyposażone w niezbędny sprzęt i maszyny. Produkowano w nich szeroki asortyment narzedzi rolniczych oraz gwoździe i akcesoria kolejowe.

Niezwykle innowacyjnym przedsięwięciem było również wybudowanie nowoczesnego pieca pudlingowego opalanego węglem drzewnym, wkrótce przystosowanego do pracy w oparciu o koks.

W zakresie technologii a szczególnie jakości produkcji istotną sprawą było uruchomienie około 1870 roku w ośrodku administracyjnym Huty Klimkiewiczów pierwszego w całym Staropolskim Okręgu Przemysłowym laboratorium chemii.

W latach 1868 – 1878 Huta Klimkiewiczów znalazła się wśród znaczących przedsiębiorstw zaboru rosyjskiego. Jej produkcja w tym okresie osiągnęła w skali roku następujące wielkości:

  • 150 000 pudów surówki (2460 ton)
  • 62 000 pudów akcesoriów kolejowych (1035 ton)
  • 20 000 pudów gwoździ (327 ton)

Roczny obrót zakładów wynosił 300 000 rubli. Wyniki te osiągnęła załoga licząca jedynie ponad 200 pracowników, w tym personel administracyjny liczył 9 pracowników. W personelu administracyjnym był zatrudniony jeden inżynier i trzech techników.

W roku 1880 niestety dały o sobie znać coraz większe trudności finansowe. Wprowadzenie do procesu wielkopiecowego w nowoczesnym hutnictwie paliwa w postaci koksu sprawiło, że produkcja oparta o paliwo w postaci węgla drzewnego była mniej wydajna i zatem mniej opłacalna.

Nowy właściciel Huty Klimkiewiczów nie był w stanie kontynuować rozpoczętej modernizacji zakładu.

Kierownictwa Zakładów Ostrowieckich i Starachowickich wystąpiły wspólnie do rady przemysłowej Królestwa Polskiego, a nawet Ministerstwa Finansów w Petersburgu żądając zmiany dotychczasowej polityki cłowej, szczególnie w zakresie importu wyrobów z żelaza. W piśmie tym wskazuje się na dotychczas poniesione nakłady w Hucie Klimkiewiczów na modernizacji i inwestycje umożliwiające dalszy wzrost produkcji tj. : zakup i zainstalowanie maszyny parowej dla Wielkich Pieców, zakup maszyny do suszenia kopalni, wybudowanie szosy dla ułatwienia komunikacji, zakup i zainstalowanie młota parowego w Pudlingarni, wybudowanie i uruchomienie Walcowni Małej do wyrobu drobnych kształtowników i żelaza drutowego.

Dramatycznie spadła wielkość produkcji surówki ze 172252 pudów (2824 tony) w roku 1873 do 57022 pudów (935 ton) w roku 1883. W roku 1884 musiano zatrzymać pracę wielkich pieców.

Nowy właściciel dóbr ostrowieckich (od 1880 roku) Władysław Laski nie był w stanie rozwiązać potrzeby szybkiej rozbudowy i unowocześnienia Huty Klimkiewiczów. Ponieważ sam nie posiadał odpowiednio dużych środków finansowych, to jedyną szansą na dalszy rozwój było utworzenie spółki udziałowej, co nastąpiło w 1885 roku.